حکمرانی اقتصادی محیط کسب و کار ایران مبتنی بر شناسایی و ارزیابی عوامل مؤثر بر امنیت سرمایه‌گذاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه حکمرانی اقتصادی، دانشکده حکمرانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استادیار، گروه اقتصاد، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

رشد اقتصادی همواره به عنوان یک فعالیت اقتصادی مطلوب در یک نظام اقتصادی مطرح بوده و سیاست گذاران سعی در ایجاد بستری برای برآوردن نیازهای رشد اقتصادی کشورها داشته اند. نقش سرمایه گذاری در ایجاد انباشت سرمایه به عنوان یکی از عوامل اصلی رشد اقتصادی غیرقابل انکار است؛ که خود، تابع شرایط و ضرورت­هایی است که یکی از مهم­ترین و اساسی­ترین آن­ها، تأمین امنیت سرمایه­ گذار و به طور کلی ایجاد امنیت سرمایه­ گذاری است. با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری بر ارتقاء امنیت سرمایه­ گذاری و نیز مطالعات اندک، بخشی ­نگر و غیرجامع انجام شده در کشور، هدف اصلی در این تحقیق، جهت شناسایی و ارزیابی مؤلفه های مؤثر بر امنیت سرمایه­ گذاری در ایران از روش کیفی تحلیل محتوا اسناد و روش کمی پرسشنامه استفاده شده است.
 طبق یافته های بدست آمده از تحلیل محتوای اسناد مختلف و پرسشنامه تکمیل شده توسط 115 خبره حوزه اقتصادی، عوامل مؤثر بر امنیت سرمایه ­گذاری در قالب 6 بُعد و 19 مؤلفه و 65 عامل (بعد اقتصادی با مؤلفه ­های حمایت ­های اقتصادی، مؤلفه ­های مطلوب نظام اقتصادی متعارف، نقش حاکمیت در اقتصاد، نظارت اقتصادی و فراهم ­بودن نهاد­های اقتصادی؛ بعد حقوقی– قضایی با مؤلفه ­های کیفیت قوانین، عملکرد قانون­گذار، عملکرد مجری قانون، عملکرد قضایی و عملکرد نظارتی؛ بعد سیاسی با مؤلفه ­های داخلی و خارجی؛ بعد اداری- مدیریتی با مؤلفه­ های فرآیند اداری، سیاست­گذاری مدیریتی در سطح کشور و نیز تعهدات مدیریتی در کشور؛ بعد فرهنگی– اجتماعی با مؤلفه ­های فرهنگی و اجتماعی؛ بعد بین الملل با مؤلفه­های روابط خارجی و موارد تحمیلی) قابل ارائه می­ باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Economic Governance in Iran's Business Environment: Identifying and Evaluating Factors Affecting Investment Security

نویسندگان [English]

  • Seyyed Reza Nakhli 1
  • Farideh Khodadadi 2
1 Assistant Professor, Department of Economic Governance, Faculty of Governance, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Economics, Faculty of Economics and Political Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Delivering economic growth has long been regarded as the primary criterion by which various economic systems are assessed. Accordingly, the objective of policymakers is to create the conditions necessary for delivering economic growth. In this regard, investment plays a critical role in capital formation, as a key driver of economic growth. Investment is contingent upon various factors, with one of the most crucial being the assurance of investor regarding investment security. Given the Supreme Leader’s emphasis on enhancing investment security and the limited, fragmented, and non-comprehensive studies conducted regarding the case of Iran, the primary objective of this research is to identify and evaluate the factors affecting investment security in Iran. To achieve this purpose, this study employs both qualitative content analysis of documents and quantitative survey methods, using a questionnaire.
The findings from the content analysis of various documents and the survey completed by 115 economic experts indicate that the factors influencing investment security can be categorized under six dimensions, with 19 components and 65 factors. These include the economic dimension, pertaining to economic support frameworks provided by the government, characteristics of a conventionally successful economic system in delivering growth, economic governance, economic regulation, and the availability of economic inputs; the legal-judicial dimension, which covers the effectiveness of existing legislations, the performance of law enforcement, judicial performance, and regulatory oversight; the political dimension, which includes internal and external political factors; the administrative-managerial dimension, addressing administrative processes, management policies at the national level, and managerial commitments; the cultural-social dimension, which considers cultural and social components; and the international dimension, which involves foreign relations and external pressures.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic Governance
  • Business Environment
  • Investment security
  • Economic components
  • Content analysis
اکبری، محمود. (1389). امنیت اقتصادی و تأثیر آن بر سرمایه‌گذاری در ایران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه پیام نور، واحد تهران.
برادران، حسین. (1387). بانک جهانی؛ نقش دولت در جهان در حال تحول. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
برنسون، ویلیام هنری. (1386). سیاست‌های اقتصاد کلان (ترجمه عباس شاکری، چاپ 10). تهران: انتشارات نی.
برومند، شهرام. (1386). وضعیت امنیت اقتصادی در ایران و کشورهای منتخب و همچنین شاخص‌های مربوط به آن. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
بیدآباد، بهمن. (1380). امنیت اقتصادی و رشد سرمایه‌گذاری. در مجموعه مقالات همایش مسائل سیاستگذاری کلان اقتصادی در ایران. تهران.
ترابی اسفینایی، احمد؛ فلاح، محمد فاضل؛ چاووشی، سید کاظم و غلامی جمکرانی، رضا. (1401). امکان‌سنجی سرمایه‌گذاری جسورانه از منظر فقهی، قانونی و اقتصادی در ایران. اقتصاد اسلامی، 22(85)، 161-188.
تقی‌پور، سعید. (1384). عوامل مؤثر بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و راهکارهای ارتقاء آن در ایران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
جلال‌آبادی، ابراهیم. (1385). بررسی نقش امنیت، قوانین و مقررات و توسعه بازارهای مالی بر سرمایه‌گذاری. مجلس و پژوهش، 13(52)، 105-130.
جهانگرد، ابوالفضل و فرهادی‌کیا، علی. (1381). شاخص‌های پیشرو اقتصاد ایران. تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، دفتر اقتصاد کلان.
جهانیان، نادر. (1385). امنیت اقتصادی (چاپ سوم). تهران: کانون اندیشه جوان.
چینی، حسین. (1382). عوامل مؤثر بر امنیت اقتصادی شامل امکانات، محدودیت‌ها، فرصت‌ها و تهدیدها. در همایش راهکارهای توسعه و امنیت اقتصادی. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
حسین‌زاده بحرینی، محمدحسین و شریف‌آزاده، محمدرضا. (1382). تأثیرپذیری سرمایه‌گذاری خصوصی از شاخص‌های امنیت اقتصادی (1358-1379) در ایران. نامه مفید، 38، 55-80.
ختایی، منصور. (1378). گسترش بازارهای مالی و رشد اقتصادی. تهران: مؤسسه تحقیقاتی پولی و بانکی.
دانشور حکیمی میبدی، علیرضا. (1387). تحلیل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و تأثیر آن بر رشد اقتصادی با تأکید بر مورد اقتصاد ایران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق (ع).
دشتی، سیداحمد. (1387). بررسی روند سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و رشد اقتصادی در ایران. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس، دفتر مطالعات اقتصادی.
صامتی، مسعود، و فرامرزپور، بهروز. (1383). بررسی موانع سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی ایران. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 12(45)، 25-48.
رحیمی بروجردی، علی. (1377). تحلیل نظری و تجربی درباره تأثیر متغیرهای درون‌زا و برون‌زا بر فرار سرمایه و جذب سرمایه‌گذاری خارجی. تهران: مؤسسه تحقیقاتی پولی و بانکی.
رسولی، کریم، و فرزین‌وش، ابوالقاسم. (1389). تحلیل ارتباط میان امنیت اقتصادی و درآمدهای مالیاتی. پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی. بازیابی ازsid.ir
رضائی پیته‌نوئی، یوسف و میرعسکری، سیدرضا. (1402). بررسی عوامل بهبود امنیت سرمایه‌گذاری در استان گیلان. توسعه و سرمایه، 8(1)، 189-211.
رنجبر، محمد. (1386). بررسی پدیده فرار سرمایه از ایران (دوره جمهوری اسلامی) (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه تهران.
رهبر، فرهاد. (1384). بررسی موانع تشکیل سرمایه و سرمایه‌گذاری در بخش صنعت. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رهبر، فرهاد و مظفری خامنه، فرزاد. (1386). حوزه‌های تقویت امنیت سرمایه‌گذاری و تأثیر آن بر توسعه اقتصادی. مطالعات دفاعی و استراتژیک، 8(30)، 56-88.
سعادت‌مهر، محمد. (1390). تحلیل تأثیر امنیت بر سرمایه‌گذاری خصوصی در ایران. پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 1(2)، 75-98.
شاکرین، منصور. (1373). اهمیت بیمه در بازار سرمایه و تأمین امنیت سرمایه‌های ملی. صنعت بیمه، 3(35)، 80-91.
شاه‌حسینی، سیدمجید و عطایی، علی. (1386). امنیت اقتصادی و ملی. تهران: دفتر مطالعات اقتصادی پژوهش‌های مجلس.
شیرکوند، سعید. (1390). تحلیل عوامل تأثیرگذار بر ارزیابی و بهبود شرایط کسب و کار در ایران. تهران: اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران.
عدالت‌فام، محمد. (1385). تبیین عوامل اقتصادی مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی در ایران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز.
عزتی، محمد و دهقان، محمدعلی. (1387). امنیت اقتصادی در ایران. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
علیزاده دباغ، رضا. (1394). آسیب‌شناسی وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی در بازار سرمایه ایران. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس، معاونت پژوهش‌های اقتصادی.
عمید، حسن. (1389). فرهنگ آنلاین فارسی عمید. بازیابی ازvajeyab.com
دایلی، فرانک کی.، و براون، کیت سی. (1384). تجزیه و تحلیل سرمایه‌گذاری و مدیریت سبد اوراق بهادار (ترجمه غلامرضا اسلامی بیدگلی، فرشاد هیبتی و فریدون رهنمای رودپشتی). تهران: پژوهشکده امور اقتصادی.
فرح‌پور، مسعود. (1383). فقر، فساد و تبعیض: موانع توسعه در ایران. تهران: انتشارات رسا.
فرهاد، نادر. (1384). مقدمه‌ای بر ثبات مالی. روند (نشریه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران)، 15(45)، 55-72.
قاسمی ورنامخواستی، محمد. (1386). بررسی عوامل نهادی و ساختاری مؤثر بر سرمایه‌گذاری خارجی (با تأکید بر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی) (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق (ع).
قاسمیان، سیدحسین. (1382). بررسی مفهوم امنیت اقتصادی و تأثیر آن بر پیشرفت اقتصادی. در همایش راهکارهای توسعه و امنیت اقتصادی. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
کارشناسان، علی. (1384). بررسی عدم اطمینان اقتصاد کلان و تأثیر آن بر سرمایه‌گذاری خصوصی در کشورهای اوپک (رساله دکتری). دانشگاه تهران.
محمدقلی یوسفی. (1382). اقتصاد صنعتی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
مزاشو، زهرا. (1387). امنیت ملی و اقتصادی. تهران: مجله تدبیر اقتصادی.
مقام معظم رهبری. (1396). بیانات در حرم مطهر رضوی (1 فروردین 1396). تهران: دفتر حفظ و نشر آثار.
مقام معظم رهبری. (1396). بیانات در دیدار مسئولان نظام (22 خرداد 1396). تهران: دفتر حفظ و نشر آثار.
میرم‌معزی، سیدحسین. (1390). نظام اقتصادی اسلام. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
میزراخانی، حسین، و نوری، علی. (1392). شناسایی مهم‌ترین عوامل افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در بخش صنعت ایران و ارائه راهکارهایی به منظور کاهش آثار منفی آن‌ها. مجله اقتصادی، 10(99)، 33-48.
نخلی، سیدرضا. (1396). بررسی عوامل ایجاد اخلال امنیت سرمایه‌گذاری در اقتصاد ملی و ارائه راهکارهای مقابله با آن (پروژه سرباز نخبگان). دانشگاه دفاع ملی، پژوهشکده مطالعات راهبردی و امنیت ملی.
نورائی، منصور. (1384). جذب سرمایه‌گذاری خارجی در جمهوری اسلامی ایران و روش‌های نگهداری آن (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
نورث، داگلاس. (1377). سازمان‌ها، تحولات نهادی و کارایی اقتصادی (ترجمه محمدرضا معینی). تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
هادی‌زنور، بهرام. (1382). تجربه سیاست‌های صنعتی در ایران (1374-1380). تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
هژبرکیانی، کاظم، و ناهیدی، محمدرضا. (1390). اثر بهره‌وری نیروی کار، امنیت سرمایه‌گذاری، نرخ ارز و وضعیت تجاری بر جلب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران در شرایط پایدار و ناپایدار. مدیریت بهره‌وری (فراسوی مدیریت)، 4(16)، 173-222.
وحدت‌کار، محمد. (1392). تحلیل و شناسایی نیازمندی‌های ارتقاء شرایط کسب‌وکار در ایران. در همایش ملی بهبود محیط کسب‌وکار (صص. 749-774). تهران.
Aleksy, K., Mariia, H., Henryk, D., Nataliia, T., & Oksana, O. (2021). On the application of the concept of circular economy to ensure balanced sustainable development of the national logistics system in Ukraine. Intellectualization of Logistics and Supply Chain Management, (7–8), 6–25.
Bondarenko, S., Tkachuk, H., Klochan, I., Mokhnenko, A., Liganenko, I., & Martynenko, V. (2023). Modeling of economic security of the enterprise at change of investment maintenance. Studies of Applied Economics, 39(7).
Doing Business. (n.d.). Retrieved from http://www.doingbusiness.org
Fabricius, M. (1998). The impact of economic security on bank deposits and investment. IMF Working Paper.
Fedderke, J., & Klitgaard, R. (1998). Economic growth and social indicators: An exploratory analysis. Economic Development and Cultural Change, 46(3), 455–489.
Freedom House. (n.d.). Retrieved from http://www.freedomhouse.org
Kaufmann, D., Kraay, A., & Lobaton, P. (1999). Governance is important. World Bank.
Khan, M., & Reinhart, C. (1990). Private sector investment and economic development in emerging economies.
Kharlamova, G. (2014). Investment security in industries: Evaluation of ratings. Procedia Economics and Finance, 16, 657–668.
Knack, S., & Keefer, P. (1995). Institutions and economic outcomes: Cross-country assessments of institutional measures using alternatives. Economics and Politics, 7(3), 207–227.
Kwilinski, A., Dielini, M., Mazuryk, O., Filippov, V., & Kitseliuk, V. (2020). System constructs for the investment security of a country.
Nakhli, R., Rafat, M., Bakhshi Dastjerdi, R., & Rafei, M. (2021). Oil sanctions and their transmission channels in the Iranian economy: A DSGE model. Resources Policy, 70, 101963.
Niedziółka, D., & Czyżak, P. (2017). The financial stability of power plants. SGH Warsaw School of Economics.
Poirson, H. (1998). Economic security, private investment and growth in developing countries (IMF Working Paper WP/98/14).
Romer, D. (2006). Advanced macroeconomics (3rd ed.). McGraw-Hill.
Seyed Salehi, S., Basirat, M., & Ahangari, A. (2013). Investigating the relationship between investment risk and private investment in Iran’s industry sector. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 7(2), 257–262.
Takahasi, P. (2023). Trade policy, industrial policy, and the economic security of the European Union. Peterson Institute for International Economics Working Paper, 24–2.
Valinurova, L. S., Kazakova, O. B., & Sulimova, E. A. (2015). Evaluation of investment attractiveness and prediction of investment volumes to the region. Mediterranean Journal of Social Sciences, 6(5 S3), 123–130.
Williams, P. D. (2013). Security studies: An introduction. Routledge.
Yin, J., Yang, X., Zheng, X., & Jiao, N. (2017). An analysis of the investment security in the accommodation industry for countries along the Belt and Road: An empirical study utilizing panel data. Tourism Economics.
Zhang, H., Li, Y., Wang, H., & Yin, L. (2024). Expansion or retrenchment: Corporate investment reactions to external security risks. Research in International Business and Finance, 73, 102595.
World Bank. (n.d.). Business Ready data. Retrieved from http://www.worldbank.org/en/businessready/data
Heritage Foundation. (n.d.). All country scores. Retrieved from http://www.heritage.org/index/pages/all-country-scores
PRS Group. (n.d.). ICRG. Retrieved from http://www.prsgroup.com/explore-our-products/icrg/
Economist Intelligence Unit. (n.d.). Economic indicators database. Retrieved from http://www.eiu.com/n/solutions/viewpoint/economic-indicators-database/
Freedom House. (n.d.). Freedom in the world report. Retrieved from http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world