تحلیل و ارزیابی سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی با تمرکز بر حوزه انرژی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکترا، گروه مدیریت قراردادهای بین المللی نفت و گاز، دانشکده اقتصاد، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

3 دانشجوی دکترا، گروه سیاستگذاری علم و فناوری، دانشکده مدیریت، اقتصاد و مهندسی پیشرفت، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران.

4 دانشجوی دکترا، گروه مدیریت قراردادهای بین المللی نفت و گاز، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی (ره)، تهران، ایران.

چکیده

در سال 1389 و همزمان با تشدید فشارهای بین­المللی، ایده اقتصاد مقاومتی به­عنوان راهبرد دفاعی کشور مطرح و سیاست‌های کلی آن در سال 1392 تصویب و ابلاغ شد. این پژوهش با استفاده از روش شناسی ترکیبی (کمی-کیفی)، و ضمن تمرکز بر بخش انرژی به این سؤال پاسخ می­دهد که چه نسبتی میان آنچه مدنظر رهبر انقلاب از کلان راهبرد «اقتصاد مقاومتی» بوده با سیاست‌های تدوین‌شده وجود دارد و چطور می­توان با بهره­گیری از تجارب سایر کشورها و ادبیات مرتبط، این سیاستها را بهبود داد؟
نتایج نشان می ­دهد اولاً در حالیکه دال مرکزی کلان راهبرد رهبری بر موضوعاتی همچون مقاوم سازی اقتصاد در برابر جنگ، فشار، تحریم و تاکید بر حضور مردم بوده، سیاستهای مصوب، موضوعات دیگری را (همچون مالیات، یارانه، بهره وری و ...) در مرکز توجه قرار داده ­است. ثانیاً بخش هایی از سیاست‌های ابلاغی بسیار عمومی و کلان بوده و لزوماً برای مقاوم‌سازی اقتصاد (به­ویژه انرژی) در مقابل فشارهای بین ­المللی (جنگف  و تحریم و .. ) ضرورتی ندارند (مانند افزایش سهم صندوق توسعه از درآمدها)، ضمن آنکه این سیاست‌ها یا قبلاً ذیل سایر اسناد بالادستی نظام ذکر شده بوده­اند و یا اینکه می­توانستند بعدها در اسناد مرتبط دیگر مورد اشاره قرارگیرند. ثالثاً با بهره­گیری از ادبیات متعارف (و بررسی مفاهیمی چون «تاب­آوری»، «پایداری» و ... ) نشان داده شده که اجزای مهمی از حوزه انرژی که مقاوم‌سازی آن در مقابل شوکهایی همچون جنگ و تحریم ضروری می­باشند، در این سیاستها مورد غفلت واقع شده­اند. در پایان پیشنهاداتی به­منظور تقویت و هدفمند شدن این سیاستها ارایه شده­اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis and Evaluation of the effects of ‘Resistive Economy’ Policies on the Energy Sector

نویسندگان [English]

  • Fazel Moridi Farimani 1
  • Seyyed Mojtaba Hosseini 2
  • Najmeddin Yazdi 3
  • Mohammad Hossein Ahadi Majdabadi 4
1 Assistant Professor, Department of Economics, Faculty of Economics and Political Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
2 Ph.D. Candidate, Department of oil and gas contracts management, Faculty of Economics, University of Imam Sadiq, Tehran, Iran.
3 Ph.D. Candidate, Department of Science and technology policy making, Faculty of Management, Economics and Progress Engineering, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran.
4 Ph.D. Candidate, Department of oil and gas contracts management, Faculty of Law and Political Science, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The Intensification of economic pressures on Iran through the imposition of sanctions, led to the development of the ‘Resistive economy’ doctrine as the central economic strategy during the early 2010’s. This was followed by the ratification of related public policies during 2013. Concentrating on the energy sector, the main objectives of the present study is to examine the extent to which adopted policies cohere with the central tenants of the “Resistive Economics” doctrine, as originally proposed by the leadership of Iran. Additionally, the study purports to examine if there is any potential for improving current policies by drawing on the findings of mainstream literature.
Utilizing the ‘‏Descriptive research method’ and ‘content analysis’ the study finds that: First, the central tenant of the ‘Resistance Economy doctrine’ is to make the Iranian economy resistant to shocks such as wars, sanctions and politico-economic pressures, rather than general and long-term goals such as increasing growth rate or reducing energy consumption. Second, some “policies” currently in place (such as increasing the National Development Fund's share from oil revenues) are too general, and do not necessarily help in strengthening the energy sector against international pressures such as wars, sanctions, etc. It is notable that these policies have already been mentioned under other upstream documents. Thirdly, a review of the mainstream literature, as well as an analysis of concepts such as ‘resilience’, ‘sustainability’, etc. shows that vital components which are essential for strengthening the energy sector against shocks (such as war etc.) have been largely neglected.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resistive Economy
  • Energy policy
  • Economic sanction
  • Resilience
  • Oil and gas economics

مراجع

  • پیغامی، عادل، سمیعی نصب، مصطفی و سلیمانی، یاسر. (1394). جستارهایی در اقتصاد مقاومتی-مقاوم­سازی اقتصاد مقاومتی در ادبیات متعارف؛ مبادی علمی و نظری، جلد اول، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
  • حسینی امینی، حسن و پریزادی، طاهر. (1389). مفاهیم بنیادی درپدافند غیر عامل با تاکید برشهر وناحیه، موسسه اندیشه کهن پرداز، چاپ اول. تهران: انتشارات موسسه اندیشه کهن پرداز.
  • حسینی‌امینی، حسن. (1390). پدافند غیرعامل و کاربرد آن در شهرسازی، نشریه ارمغان، 20(116)ف 29-48.
  • رضایی، مرتضی و رضایی دوانی، مجید. (1395). منابع نفت و گاز و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی: چالش‌ها و راهکارها؛ (با تاکید بر منابع نامتعارف)، پژوهش‌های اقتصاد مقاومتی، 1(2)، 109-136.
  • دانش ­جعفری، داود و کریمی، سمانه. (1393). نفت، برنامه ششم توسعه و اقتصاد مقاومتی، فصلنامه سیاست­های راهبردی و کلان، 2(8)، 1-35.
  • قنبری، علی. (1395). اقتصاد مقاومتی، مدیریت ریسک‌ها و تکانه‌پذیری مجله دانش‌بنیان، 20، 56-81.
  • صیادی، محمد و خداپرست، یونس. (1396). اقتصاد مقاومتی در حوزه انرژی و نیرو. تهران: موسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.
  • کامفیروزی، محمدحسن؛ بنیادی نایینی، علی؛ موسوی لقمان و سیده اشرف. (1392).بررسی نقش عوامل در اقتصاد بدون نفت در الگوی اقتصاد مقاومتی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، 13(52)، 59-87.
  • محسنی، حسین. (1396). راهبردهای بخش انرژی مبتنی بر رویکرد اقتصاد مقاومتی، پژوهش­های اقتصاد توسعه و برنامه­ریزی، 7(2)، 25-47.
  • مزینی، امیر حسین و قربانی، سعید. (۱۳۹۳). باز تعریف نقشه راه مدیریت درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران با تاکید بر سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، فصلنامه مطالعات راهبردی.
  • مقدم، محمدرضا؛ دانشفر، محمدحسین؛ مبینی دهکردی، علی؛ سیف، الله­مراد و اصولی، علی. (1396). تعیین اقدامات اولویت‌دار در دانش‌بنیان نمودن صنعت نفت و گاز کشور در چارچوب اقتصاد مقاومتی، مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی، 7(29)، 123-146.
  • میرجلیلی، سید حسین. (1395). تبیین مفاهیم مقاومت، تاب‌آوری و آسیب­پذیری اقتصادی، مجموعه مقالات اولین همایش اقتصاد مقاومتی، تهران.
  • سیاست‌های کلی ابلاغی اقتصاد مقاومتی (30/11/1392). قابل‌دسترسی در: khamenei.ir
  • سیاست‌های کلی انرژی قابل‌دسترسی در: khamenei.ir
  • سیاست‌های کلی پدافند غیرعامل قابل دسترسی در: khamenei.ir

 

  • Agha, S. R. (2011). A multi-criteria crop planning model based on the “resistive economy” characterizing the situation in Gaza Strip. In 8th international conference On Islamic Economics and finance.
  • Alaiz, F. (1937). Por una economía solidaria entre el campo y la ciudad. Oficinas de Propaganda CNT-FAI.
  • Aven, T., Ben-Haim, Y., Andersen, H. B., Cox, T., Droguett, E. L., Greenberg, M., ... & Zio, E. (2018). Society for risk analysis glossary.
  • Allen, M. (2017). Textual analysis. The Sage encyclopedia of communication research meth‐ods, 4, 1753-1756.
  • • Bryman, A., 2012. Social Research Methods, 4th Edition, 4th edition. ed. Oxford University Press, Oxford ; New York.
  • Briguglio, L. (1995). Small island developing states and their economic vulnerabilities. World development, 23(9), 1615-1632.
  • Briguglio, L. (2014). A vulnerability and resilience framework for small states. Building the Resilience of Small States–A Revised Framework, 10–76.
  • Cassel, G. (1916). Germany's economic power of resistance. Jackson Press.
  • Deacon, D., Bryman, A., & Fenton, N. (1998). Collision or collusion? A discussion and case study of the unplanned triangulation of quantitative and qualitative research methods. International Journal of Social Research Methodology, 1(1), 47-63.
  • Engle, N. L., de Bremond, A., Malone, E. L., & Moss, R. H. (2014). Towards a resilience indicator framework for making climate-change adaptation decisions. Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change, 19, 1295-1312.
  • Figari, F., & Fiorio, C. (2020). Welfare resilience in the immediate aftermath of the COVID-19 outbreak in Italy. Covid Economics, 2020(8), 106-133.
  • Gasser, P., Lustenberger, P., Cinelli, M., Kim, W., Spada, M., Burgherr, P., ... & Sun, T. Y. (2021). A review on resilience assessment of energy systems. Sustainable and Resilient Infrastructure, 6(5), 273-299.
  • Givens, J. E., Padowski, J., Guzman, C. D., Malek, K., Witinok-Huber, R., Cosens, B., ... & Adam, J. (2018). Incorporating social system dynamics in the Columbia River Basin: Food-energy-water resilience and sustainability modeling in the Yakima River Basin. Frontiers in Environmental Science, 6, 104.
  • Givens, J. E., Padowski, J., Guzman, C. D., Malek, K., Witinok-Huber, R., Cosens, B., ... & Adam, J. (2018). Incorporating social system dynamics in the Columbia River Basin: Food-energy-water resilience and sustainability modeling in the Yakima River Basin. Frontiers in Environmental Science, 6, 104.
  • Guillaumont, P., & Guillaumont Jeanneney, S. (2009). State fragility and economic vulnerability: what is measured and why? (No. P07). FERDI Working Paper.
  • Heinimann, H. R., & Hatfield, K. (2017). Infrastructure resilience assessment, management and governance–state and perspectives. In Resilience and Risk: Methods and Application in Environment, Cyber and Social Domains (pp. 147-187). Springer Netherlands.
  • Jenny, F. (2020). Economic resilience, globalization and market governance: Facing the COVID-19 test. Globalization and Market Governance: Facing the COVID-19 Test (March 28, 2020).
  • Ji, C., Wei, Y., Mei, H., Calzada, J., Carey, M., Church, S., ... & Wilcox, R. (2016). Large-scale data analysis of power grid resilience across multiple US service regions. Nature Energy, 1(5), 1-8.
  • Korteweg, R. (2018). Energy as a tool of foreign policy of authoritarian states, in particular Russia.
  • Linkov, I., & Palma-Oliveira, J. M. (Eds.). (2017). Resilience and risk: Methods and application in environment, cyber and social domains. Springer.
  • Lustenberger, P., Sun, T., Gasser, P., Kim, W., Burgherr, P., Spada, M., ... & Stojadinovic, B. (2017). Potential impacts of selected natural hazards and technical failures on the natural gas transmission network in Europe. Safety & Reliability. Theory and Applications, 197-197.
  • Miller, E. (2010). Solidarity economy: Key concepts and issues. Solidarity economy I: Building alternatives for people and planet, 25-41.
  • Park, J., Seager, T. P., & Rao, P. S. C. (2011). Lessons in risk‐versus resilience‐based design and management. Integrated environmental assessment and management, 7(3), 396-399.
  • Poirier, Y. (2014). Social Solidarity Economy and related concepts: origins and definitions an international perspective. Socioeco. org. http://www. socioeco. org/bdf_fiche-document-3293_en. html.
  • Lewney, R., & Richard, P. (2017). EU energy trends and macroeconomic performance Case study–Energy Resilience and Vulnerability in the EU and Other Global Regions.
  • Röhn, O., Sánchez, A. C., Hermansen, M., & Rasmussen, M. (2015). Economic resilience: A new set of vulnerability indicators for OECD countries.
  • Rose, S., Jaramillo, P., Small, M. J., Grossmann, I., & Apt, J. (2012). Quantifying the hurricane risk to offshore wind turbines. Proceedings of the National Academy of Sciences, 109(9), 3247-3252.
  • Schiel, C., Lind, P. G., & Maass, P. (2017). Resilience of electricity grids against transmission line overloads under wind power injection at different nodes. Scientific reports, 7(1), 11562.
  •   Spilerman, S. (2005). The cause of racial disturbance, journal of Americansociological review. 35(34).56-72.
فصلنامه اقتصاد دفاع و توسعه پایدار
دوره 9، شماره 33
آبان 1403
صفحه 87-115

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار