تحلیل اثرگذاری شاخص پیچیدگی اقتصادی بر مؤلفه های دفاع اقتصادی در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه تامین مالی و اقتصاد علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیات سیاست علمی کشور، تهران، ایران.

2 دکترا، گروه اقتصاد، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

یکی از مهم‌ترین راهکارها در جهت دفاع اقتصادی در شرایط تحریم، روی آوردن به اقتصاد دانش بنیان است، که یکی از اصلی‌ترین شاخص ها برای اندازه گیری آن شاخص پیچیدگی اقتصادی می باشد. ارتقاء شاخص پیچیدگی اقتصادی، مقاومت کشورها را در برابر تحریم و در مواجهه و مقابله با فشارهای اقتصادی و سیاسی حداکثر می سازد. در این پژوهش با استفاده روش استقرایی-قیاسی و ترکیبی از روش‌های کیفی و کمی ارتباط بین شاخص پیچیدگی اقتصادی با مؤلفه های دفاع اقتصادی برآورد گرده است. برای این منظور در مرحله اول با استفاده از روش داده بنیاد و کدگذاری باز و انتخابی مهمترین مؤلفه های دفاع اقتصادی استخراج شده و در مرحله دوم براساس نتایج به دست آمده از مرحله قبل پرسشنامه ای طراحی شده و در اختیار نخبگان علمی و اجرایی قرار داده شده که در نهایت با استفاده از روش دلفی فازی نتایج آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته شد.
نتایج به دست آمده از این مطالعه همگی تأییدکننده اثرگذاری درجه پیچیدگی اقتصادی بر دفاع اقتصادی می باشند و پیچدگی اقتصادی بر توان بازدارندگی، توان مقابله و توان رسیدن به هدف‌ها در راهبرد دفاع اقتصادی تأثیر می گذارد. نتایج حاکی از آن است که شاخص پیچیدگی از طریق متغیرهای دانش‌بنیان کردن اقتصاد، کارآفرینی و ایجاد فرصت‌های شغلی، ارتقای کیفیت محصولات داخلی، افزایش رشد و رونق اقتصادی، اقتدار اقتصادی، انعطاف پذیری اقتصادی، توسعه بخش کشاورزی، تکمیل زنجیره تولید، توسعه صادرات، بهبود شیوه دیپلماسی اقتصادی کشور، کاهش وابستگی اقتصادی ایران به واردات، افزایش حجم سرمایه گذاری در اقتصادی باعث افزایش توان دفاع اقتصادی کشور در مقابله با بحران‌ها و تحریم‌های بین‌المللی می گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Effects of the Economic Complexity Index on various Components of Economic Defense: A Case study of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Behroz Shahmoradi 1
  • Ali Sarkhosh Sara 2
1 Assistant professor, Department of Finance and Economic, National Research Institute for Science Policy, Tehran, Iran.
2 Ph.D., Department of Economic, Faculty of Administration sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

Developing the knowledge-based economic sector has been identified as a key strategy for enhancing economic resilience amidst sanctions, and furthermore, the Economic Complexity Index has been proposed as a key indicator for assessing the development of this sector. On the other hand, some argue that improvements in terms of economic complexity index not only signal the enhancement of economic resilience against sanctions, but further, ensure of resilience against other external economic and political pressures. This paper draws on the inductive-comparative method, as well as a combination of qualitative and quantitative methods to examine and estimate the strength of the relationship between economic complexity index and economic defense components. For this purpose, using the foundation data method and open and selective coding, the modus operandi of this paper first identified the most important components of economic defense. Subsequently, based on the results obtained, a questionnaire was designed and to engage the opinion of scientific and executive experts in this field.
Finally, the results of the survey were analyzed using the fuzzy Delphi method. The results obtained confirm the effect of economic complexity index on economic defense, and further highlight its role in areas such as, deterrence capacity, coping capacity and the ability to achieve economic defense strategy goals. On the other hand, in the context of the Iranian economy, the results indicate that enhancing the country's economic resilience in relation to crises and international sanctions is contingent on improving the main variables of the economic complexity index, i.e.: the development knowledge-based economy; entrepreneurship and job creation; improving the quality of domestically produced goods; increasing economic growth and prosperity; enhancing economic authority and economic flexibility; developing the agricultural sector; developing the production chain; increasing exports; enhancing the capacity of the country for engaging in economic diplomacy; reducing Iran's economic dependence on imports; and increasing the investment level in the economy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic defense
  • Economic complexity
  • Knowledge-based economy
  • Resistance economy

مراجع

الهی، ناصر؛ حیدری، حسن؛ کیا الحسینی، سید ضیا الدین و ابولحسنی چیمه، محمد امین. (1397). پیچیدگی اقتصادی و عوامل نهادی (مقایسه میان کشورهای توسعه‌یافته، نوظهور و درحال توسعه)، مدلسازی اقتصادسنجی، 3(3)، 11-37.
انتظاریان، ناهید. (1394). تأثیر کسب‌وکارهای دانش‌بنیان بر رشد اقتصادی کشور، کار و جامعه، 180، 20-27.
بختیاری، ایرج. (1395). تأثیر مؤلفه‌‌های دفاع اقتصادی کشور بر دفاع همه‌جانبه با تأکید بر رهنمودها (راهبردها) و اسناد ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)، راهبرد دفاعی، 14(2)، 93-124.
ایمان، محمدتقی و محمدیان، منیژه. (1387). روش‌شناسی نظریه بنیادی، روش‌شناسی علوم انسانی (حوزه و دانشگاه)، 14(56)، 31-54.
پژم، سیدمهدی و سلیمی فر، مصطفی. (1394). بررسی تأثیر شاخص پیچیدگی اقتصادی بر رشد اقتصادی در 42 کشور برتر در تولید علم، مجله اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، 2(10)، 16-38.
تاری، فتح اله؛ سیدشکری، سیدخشایار و کاویانی، زهرا. (1391). اقتصاد مقاومتی و مؤلفه‌های آن (ویرایش اول)، دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل 12546.
چشمی، علی؛ ملکالساداتی، سعید و رضوی، مهسا. (1393). ارزیابی رتبه جهانی ایران در شاخص پیچیدگی اقتصادی، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، معاونت پژوهشهای اقتصادی، دفتر مطالعات اقتصادی.
حیدری، محمدرضا و درخشان، مرتضی. (1394). تحلیل و اولویت یندی مؤلفه‌های دفاع اقتصادی در شرایط تهدید اقتصادی،فصلنامه آفاق امنیت، 8(29)، 135-170.
دری نوگورانی، حسین؛عباس زاده، حسن و نقی‌زاده، یحیی (1398). طراحی راهبردهای دفاع اقتصادی (برگرفته از رهنمودها و اسناد ابلاغی مقام معظم رهبری)، مطالعات دفاعی استراتژیک، 17(76)، 117-138.
رنجبر، امید؛ ثاقب، حسن و ضیائی بیگدلی، صادق. (1398). تحلیل پویایی صادرات غیرنفتی ایران: نتایج جدید با کمک نظریه پیچیدگی اقتصادی، تحقیقات اقتصادی، 54(1)، 73-47.
شاهمرادی، بهروز؛ چینی فروشان، پیام. (1396)، سنجش دانش و مهارت با تکیه بر رویکرد پیچیدگی اقتصادی، مجله رهیافت، 27(67)، 39-58.
شقاقی شهری، وحید و علیزاده، شیوا. ( 1395). آثار اقتصاد دانش‌بنیان بر درونزایی اقتصاد ایران (در راستای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، دو فصلنامه جستارهای اقتصادی ایران، 13(26)، 6-33.
فشاری مجید و پورغفار جواد. (1393). بررسی و تبیین الگوی اقتصاد مقاومتی در اقتصاد ایران، مجله اقتصادی (دوماهنامه بررسی مسائل و سیاستهای اقتصادی)، 5(14)، ۲۹-۴۰.
شاه آبادی، ابوالفضل؛ چایانی، طیبه و صادقی معتمد، زهرا. (1399). تأثیر شاخص پیچیدگی اقتصادی بر بهره‌وری کل عوامل تولید در کشورهای منتخب تولیدکننده علم، اقتصاد و الگو سازی، 11(1)، 181-205.
لعل خضری، حمید و آشنا، ملیحه. (1401). رابطۀ پیچیدگی اقتصادی و انتشار دی‌اکسیدکربن در ایران با استفاده از الگوی غیرخطی NARDL. فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 11(42)، 251-277.
دانایی‌فرد، حسن. (1386). هم سازی شیوه های کمی و کیفی در پژوهش های سازمانی: تاملی بر استراتژی پژوهش ترکیبی، روش‌شناسی علوم انسانی (حوزه و دانشگاه)، 13(53)، 35-63.
حسین قلی زاده، رضوان؛ و حبیبی، لیلا و و عالی، مرضیه. (1389). مروری بر روش‌شناسی نظریه پایه ور با تأکید بر مطالعات سازمانی، راهبرد، 19(54)، 257-277.
 
Bahar, D., Hausmann, R., & Hidalgo, C. A. (2014). Neighbors and the evolution of the comparative advantage of nations: Evidence of international knowledge diffusion?. Journal of International Economics, 92(1), 111-123.
Briguglio, L. and Vella, M. (2016). Trade openness and volatility. Handbook of small states: Economic, Social and Environmental Issues, 42-52.
Caldarelli, G., Cristelli, M., Gabrielli, A., Pietronero, L., Scala, A., & Tacchella, A. (2012). A network analysis of countries’ export flows: firm grounds for the building blocks of the economy. PloS one, 7(10), e47278.
Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
Doğan, B., Ghosh, S., Shahzadi, I., Balsalobre-Lorente, D., & Nguyen, C. P. (2022). The relevance of economic complexity and economic globalization as determinants of energy demand for different stages of development. Renewable Energy, 190, 371-384.
Drucker, P. F. (1998). From capitalism to knowledge society-The Knowledge Economy. Neef (red.), Boston-Oxford-Johannesburg-Melbourne-New Delhi-Singapore.
Erkan, B., & Yildirimci, E. (2015). Economic Complexity and Export Competitiveness: The Case of Turkey. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 195(2), 524-533.
Ferraz, D., Moralles, H. F., Campoli, J. S., Oliveira, F. C. R. D., & Rebelatto, D. A. D. N. (2018). Economic complexity and human development: DEA performance measurement in Asia and Latin America. Gestão & Produção, 25(4), 839-853.
Hausmann, R., & Hidalgo, C. A. (2011). The network structure of economic output. Journal of economic growth, 16, 309-342.
Hausmann, R., Hidalgo, C. A., Bustos, S., Coscia, M., & Simoes, A. (2014). The atlas of economic complexity: Mapping paths to prosperity. Mit Press.
Holloway, I., & Galvin, K. (2023). Qualitative research in nursing and healthcare. John Wiley & Sons.
McGuire, M. C. (2007). Economics of defense in a globalized world. Handbook of defense economics, 2, 623-648.
Nunally, J. C. &Bernstein, I. H. (1994). Psychometric Theory: Third edition. New York: McGraw Hill
Ravallion, M. (2004). Pro-poor growth: a primer. Available at SSRN 610283.‏
Shahzad, U., Fareed, Z., Shahzad, F., & Shahzad, K. (2021). Investigating the nexus between economic complexity, energy consumption and ecological footprint for the United States: New insights from quantile methods. Journal of Cleaner Production, 279, 123806.‏
Schelling- C.T (1980), The Conflict of Strategy, University Harvard Press.
Zaccaria, A., Cristelli, M., Kupers, R., Tacchella, A., & Pietronero, L. (2016). A case study for a new metrics for economic complexity: The Netherlands. Journal of Economic Interaction and Coordination, 11(1), 151-169.
فصلنامه اقتصاد دفاع و توسعه پایدار
دوره 7، شماره 25
آذر 1401
صفحه 39-66

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار