تدوین مدل ارزیابی طرح‌های هدفمندی یارانه‌ها مبتنی بر رویکرد اقتصاد مقاومتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه مدیریت، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

در دهه‌های اخیر کشورهای مختلف با توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جامعه خود بحث هدفمندسازی یارانه‌ها را در دستور کار قرار داده‌اند. با توجه به تحقیقات صورت گرفته، بحث هدفمندی یارانه‌ها اهداف مختلفی از جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و ... را دنبال می کند. در این بین راهکارهای مختلفی برای هدفمندکردن یارانه‌ها مطرح می‌شود، که برخی از این طرح‌ها موفقیت آمیز بوده و برخی با شکست روبرو بوده است. در این راستا به منظور پیاده سازی موفق طرح هدفمندی یارانه‌ها در کشور، پژوهش حاضر به دنبال یافتن مدلی برای ارزیابی طرح‌های مختلف هدفمندی بوده است. برای این منظور برای طراحی مدل اولیه با ده نفر از خبرگان مصاحبه گردید و نتایج حاصل با رویکرد تحلیل مضمون مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت.
با شکل‌گیری مدل حاصل از تحلیل مضمون، ابعاد اصلی، مؤلفه‌های مربوط به هر بعد و شاخص‌های تشکیل‌دهنده هر مؤلفه شناسایی شد و بر اساس آنها فهرستی از عوامل و شاخص‌های اولیه تنظیم گردید. در مدل اولیه حاصل از تحلیل مضمون، در مجموع دو بعد، شش مؤلفه و 51  شاخص شناسایی گردید. در مجموع، دو بعد اصلی تأثیر گذار بر ارزیابی مدل‌های مختلف هدفمندی یارانه‌ها مبتنی بر رویکرد اقتصاد مقاومتی، شناسایی شد که این ابعاد عبارتند از فرآیند اجرای طرح هدفمندی و نتایج طرح هدفمندی می باشد. فرآیند اجرای طرح هدفمندی خود شامل سه مؤلفه برنامه‌ریزی، آگاه سازی و سازوکار کنترل است و بعد نتایج طرح‌های هدفمندی نیز شامل سه مؤلفه، اقتصادی و اجتماعی، حکمرانی و زیست محیطی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Developing a Model for Evaluating Targeted Subsidy Schemes based on the resistance economy approach

نویسندگان [English]

  • Seyed Abbas Kazemi 1
  • Hossein Jalili Bolhassani 2
1 professor, Department of Management, Payam Nour University, Tehran, Iran.
2 M.A., Department of Economics, Faculty of Economics, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The objective of the present study was to present a model for evaluating various subsidy targeting schemes. For this purpose, ten experts in this field were interviewed and the results were analyzed using content analysis approach. Thereafter, based on the model obtained from content analysis, the main components related to each dimension and the constituent indicators of each component were identified and a list of initial factors and indicators were compiled.
In the initial model obtained from the content analysis, a total of two dimensions, six components and 51 indicators were identified. In the end, based on resistance economics approach, two main dimensions that affect the evaluation of different models of targeted subsidies were identified as; (a) the process of implementing the targeted plan and (b) the results of the targeted plan. The process of implementing its targeted plan includes three components: planning, awareness, and control mechanisms. The results of targeted projects also include three components: economic and social, governance and environmental components.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Subsidy
  • Subsidy targeting
  • Thematic analysis
ابریشمی، حمید، درودیان، حسین و نوری، مهدی (1393). چالش‌های اقتصاد ایران؛ تقابل دیدگاه‌های رقیب، تهران: نورعلم.
اسماعیلی، فروغ و صمصامی، حسین (1395). بررسی اثر گام دوم هدفمندی یارانه‌ها بر توزیع درآمد در اقتصاد ایران با استفاده از روش داده کاوی، فصلنامه اقتصاد مقداری، 13(1)، 31-47.
ترکمانی، دینی (۱۳۸۹). یارانه‌ها؛ اختلال‌های قیمتی یا ناکارایی‌های نهادی - ساختاری، فصلنامه رفاه اجتماعی، 10(38)، 293-328.
دانشمند، پروانه (1398). بررسی اثرات طرح هدفمندی یارانه ها بر معیشت مردم، ششمین کنفرانس بین المللی یافته های نوین علوم و تکنولوژی با محوریت علم در خدمت توسعه، تهران.
رنجبر، همایون؛ فطرس، محمد حسن و کبیریان، مهری (1393). تأثیر هدفمندی یارانه‌ها بر تغییرات معادل رفاه مصرف کننده در ایران، فصلنامه عل‌می‌پژوهشی مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 3(9)، 133-149.
ریاحی، وحید و سلطان آبادی، ملیحه (1397). اثرات اقتصادی هدفمندی یارانه ها بر معیشت خانوارهای روستایی شهرستان خوشاب، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 7(23)، 95-112.
سالم، علی اصغر و مروت، حبیب (1397). تجزیه و تحلیل اثر هدفمندی یارانه ها بر مصرف آب خانگی در مناطق شهری کشور(رهیافت سیستم معادلات تقاضا)، پژوهش های رشد و توسعه پایدار، 18(4)، 161-185.
حسینی، سید شمس الدین؛ فرزین، محمدرضا و موحد‌نژاد، علی (1391). مبانی طرح تحولات اقتصادی با تأکید بر هدفمند کردن یارانه‌ها، تهران: انتشارات وزارت امور اقتصادی و دارایی.
صادقی، حجت؛ تقدیسی، احمد و کاووسی، الهه (1393). بررسی اثرات هدفمندی یارانه ها در بهبود رفاه اجتماعی روستائیان ؛ مطالعه موردی: بخش دهدز شهرستان ایذه، مطالعات و پژوهش های شهری منطقه ای، 6(21)، 127-148.
عابدی جعفری، ح.، و تسلیمی، م.، و فقیهی، ا.، و شیخ زاده، م. (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده های کیفی، اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)، 5(10)، 151-198.
علی مددی، علی؛ نظری، عبدالمجید؛ مرادی، محمود و غفاری، رامین (1395). اثرات طرح هدفمندی یارانه ها بر الگوی مصرف خانوارهای روستایی با رویکرد معیشت پایدار در شهرستان های کلات و بینالود، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 5(16)، 97-118.
محمدی یگانه، بهروز؛ فراهانی حسین و عباسی، جواد (1396). اثرات هدفمندی یارانه ها بر ساختارهای تولید در روستاهای شهرستان زنجان؛ اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 6(19)، ص 177- 193.
منصورفر، غلامرضا و خلیلی، لیلا (1393). سنجش رضایتمندی مردم از طرح هدفمندی یارانه‌ها بر مبنای اهداف دولت، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 22(70)، 139-160.
موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی (1385). اصلاح نظام پرداخت یارانه کالاهای اساسی در ایران با تاکید بر هدفمندی.
مهدی مهرپور و میثم مهرپور (1397) ؛ محرمانه‌های اقتصاد ایران به روایت سید شمس الدین حسینی، تهران: انتشارات نور علم.
مهدی مهرپور و میثم مهرپور( 1398)؛ درس هایی از هدفمندی یارانه ها در ایران، به روایت دکتر محمدرضا فرزین، تهران: انتشارات نور علم.
 
Bernard (2000). Social research methods: qualitative and quantitative approaches. Sage Publications.
Creswell, J. W. (2012). Grounded theory: objectivist and subjectivist methods, in N. Deniz and Y Lincoln, Handbook of Qualitative research (2th edition) London and Thousand Oaks: Ca: sage.
Pandey, I. M. (2005). Financial management. 9th edition. India; vikas Irish Publication.